Cách viết tắt chữ Việt không dấu trong tin nhắn

Để giúp viết nhanh chữ Việt không dấu trong tin nhắn, bài này trình bày 2 loại viết tắt chữ Việt:
- Viết tắt tự tạo.
- Viết tắt theo quy luật chung.
Ai kết hợp được hai loại viết tắt này sẽ tiết kiệm được thì giờ và tiền bạc khi gởi tin nhắn.

I. VIẾT TẮT TỰ TẠO

Viết tắt tự tạo rất phổ biến ở điện thoại di động hoặc ở các phòng chat.
Cách viết tắt không theo một quy luật chung nào. Thỉnh thoảng, nó có
theo một quy luật nào đó thì cũng chỉ áp dụng cho một số từ thường dùng.

• Vài ví dụ viết tắt tự tạo:
Ta dễ dàng tìm thấy nhiều ví dụ khi gõ hàng chữ như “viet tat trong ngon ngu chat va tin nhan” vào Google Search trên internet. Sau đây là một số ví dụ viết tắt tự tạo trích từ các mạng:
- “M co dj choi o? If dj, lay cho N cun gtrinh. O ranh thi thoi.” (Em có đi chơi không? Nếu đi, lấy cho anh cuốn giáo trình. Không rảnh thì thôi).
- “Mog rag e se hiu! A wen, e bun ngu ch? Bi h hon 12h rui do.” (Mong rằng em sẽ hiểu! Anh quên, em buồn ngủ chưa? Bây giờ hơn 12 giờ rồi đó).
- “Bit rui, e doi tn cua a” (Biết rồi, em đợi tin nhắn của anh).
- “ntn rui?” (như thế nào rồi?).
- “Chi ui! Chu e wa do ru tui min di uog nc lun thui! Se zui lem do!” (Chị ơi! Chờ em qua đó rồi tụi mình đi uống nước luôn thôi! sẽ vui lắm đó!).
- “Trui ui, lam j ma cac chi iu qui jan ju the? Bi h e moi roi khoi juog. Nhug chu e mut chut thui ma, e din day!”. (Trời ơi, làm gì mà các chị yêu quí giận dữ thế? Bây giờ em mới rời khỏi giường. Nhưng chờ em một chút thôi mà, em đến đây!).

Xem các ví dụ trên, ta thấy ngôn ngữ chat là sự “biến hóa” tùy tiện của tiếng Việt. Ví dụ:
- “đi” thành “dj”.
- “không” thành “0”, “ko”, “k”, “kh”, “kg”, ...
- “bây giờ” thành “bi h”.
- “biết rồi” thành “bit rui”.
- “như thế nào” thành “ntn”
- Chữ “qu” thành “w”.
- Chữ ““gì” thành “j”.
- Chữ “ơ” thành “u”.
- Chữ “ô” thành “u”.
- Chữ “ă” thành “e”.
- Chữ “ng” ở cuối thì chỉ còn chữ “g”.
- M = E = em.
- N = A = anh
- Chèn tiếng Anh vào như: if = nếu, U = you = bạn, …

Nói chung, các bạn trẻ thích cách dùng các chữ trên vì nó ngộ ngộ, lạ và
rất “xì-tin” (style). Hơn nữa, khi dùng những chữ kiểu này trong điện
thoại sẽ hạn chế số lần nhấn vào bàn phím cũng như tiết kiệm ký tự. Ví
dụ, khi muốn nhắn chữ “Đi” trong điện thoại, phải nhấn số 3, rồi 3 lần
số 4 thì bây giờ chỉ cần nhấn số 3 và số 5 là có được chữ “Dj” nhanh
chóng mà người nhận vẫn hiểu được ta đang nói gì.

• Chèn tiếng nước ngoài:

Chỉ cần gõ “viet tat tieng anh trong sms chat email” vào Google Search, hoặc vào mạng http://abbreviations.com , là tìm thấy các bảng liệt kê hàng ngàn cách viết tắt các từ tiếng Anh
thường dùng trong tin nhắn SMS, chat, email, Twitter, v.v….

Bài này chủ ý về viết tắt chữ Việt nên không bàn nhiều viết tắt tiếng
nước ngoài. Chỉ xin nêu một suy nghĩ là dù có nhiều chỉ trích việc chèn
tiếng nước ngoài sẽ ảnh hưởng đến sự trong sáng của tiếng Việt, nhưng
chắc chắc việc này vẫn khó mà ngăn chận được vì ít nhiều nó cũng rút
ngắn thời gian viết cho các bạn biết tiếng Anh.

Ví dụ các tin nhắn ngắn gọn chèn tiếng Anh khá thông dụng như sau:
- “2day U co ranh o?” (Hôm nay bạn có rảnh không?).
- “I nho. Thanks U da nhac!” (Tôi nhớ. Cảm ơn bạn đã nhắc!).
- “g9” = “goodnight” = chúc ngủ ngon.
- “2day” = “today” = hôm nay.
- “2nite” = “tonight” = tối nay.
- v.v.…

• Ưu điểm và hạn chế của viết tắt tự tạo:
Ưu điểm của viết tắt tự tạo là khi quen dùng thì cũng thành một quy luật nào đó cho một số từ thường dùng và ta viết được rất ngắn một số chữ thường dùng, như ví dụ “không” thành “0”, “ko”, “k”, “kh”, “kg”. Giữa tôi và bạn A, ký hiệu 0, ko, k, kh hoặc kg sẽ mang ý nghĩa là "không",
nhưng có thể giữa tôi và bạn B và C thì k lại có nghĩa là “Ok”, kk có nghĩa là "very good, …”.

Hạn chế của viết tắt tự tạo là:
- Chỉ viết tắt được một ít chữ thường dùng, chứ không áp dụng được cho tất cả các từ khác có vần tương tự.
- Ký hiệu riêng thường không thống nhất giữa các nhóm nên chỉ những người trong nhóm mới hiểu được nhau, người ngoài nhóm muốn hiểu cũng hơi khó và có thể hiểu lầm.

II. VIẾT TẮT THEO QUY LUẬT CHUNG

Ưu điểm của viết tắt theo quy luật chung là viết tắt được rất nhiều chữ. Ví dụ, nếu thuộc lòng 2 qui ước chung là “K thay cho KH” và “bỏ bớt N ở phụ âm cuối chữ NG”, tacó thể đọc ngay các chữ “kôg ká ki mag trog lòg nhữg …” là “không khá khi mang trong lòng những …”.

Hạn chế của viết tắt theo qui luật chung là có một số từ thông dụng viết
không ngắn bằng cách viết tắt tự tạo. Ví dụ, với viết tắt tự tạo thì “0, ko, k, kh, kg,…” đều mang ý nghĩa là “không” trong khi viết tắt theo quy luật chung thì phải viết là “kôg” mới mang ý nghĩa là “không”.

A. VIẾT TẮT CHỮ KHÔNG DẤU
Cách viết tắt chữ không dấu sau đây thích hợp cho những ai thích tạo một “xì tin” mới trong chat hoặc nhắn tin.
Xin đọc các cách viết tắt từ trên xuống dưới vì chúng có quan hệ nối tiếp. Hiểu xong phần trên, mới hiểu được chính xác phần dưới.

1. Phụ âm đầu chữ (9 qui ước):

• F thay PH …… Vd: fai = phai .

• C thay K …… Vd: ce = ke, cim = kim.
• K thay KH …… Vd: ki ko kan = khi kho khan.

• Z thay D …… Vd: zu zi = du di, zo zự = do dự.
• D thay Đ …… Vd: di dâu dó = đi đâu đó, zo dó = do đó.
• J thay GI …… Vd: ju jn jay j = giu gin giay gi.

• G thay GH …… Vd: ge= ghe, gi= ghi.
• NG thay NGH …… Vd: nge = nghe, ngi = nghi.
• Q thay QU …… Vd: qay qan = quay quan, qe qan = que quan, qet = quet.

2. Phụ âm cuối chữ (3 qui ước):

• Gthay NG …… Vd: xoog= xoong, kog mog = khong mong.
• H thay NH …… Vd: hoah = hoanh, hueh = huenh, bah = banh.
• K thay CH …… Vd: hoak = hoach, nguek = nguech, sak = sach.


3. Y và Uy(3 qui ước):

• I thay Y …… Vd: i ta = y ta, li tri = ly tri, li tak = ly tach
• Ngoại trừ: Vần AY vẫn là AY…… Vd: ngay ay = ngay ay.

• Y thay UY …… Vd: thy = thuy, byt = buyt, sy ngi = suy nghi.

4. Vần không dấu “Nguyên âm ghép + chữ cái”
Đây là phần cuối cùng nhưng quan trọng vì trình bày cách viết tắt có hệ
thống cho 39 vần không dấu, vốn có 3 hoặc 4 chữ cái, xuống còn 2 chữ cái
mỗi vần.

Tiếng Việt hiện có tất cả 44 vần không dấu “Nguyên âm ghép + chữ cái”.
Trong đó, 5 vần: oong, oanh, uenh, oach, uech, đã được viết tắt là oog, oah, ueh, oak, uek như vừa trình bày ở trên (xem ví dụ phần II.A.2).

Còn lại 39 vần:

- UA: uat,uan, uang, uay.
- OE: oet, oen, oem, oeo.
- IE: iet, iep, iec, ien, iem, ieng, ieu.
- YE: yet, yen, yem, yeng, yeu.
- OA: oat, oap, oac, oan, oam, oang, oai, oay, oao.
- UO: uot, uop, uoc, uon, uom, uong, uoi, uou.
- UYE: uyet, uyen.

Trong đó có:
- Các nguyên âm ghép: ua, oe, ie hay ye, oa, uo, uye.
- Các chữ cái cuối: t, p, c, n, m, ng, i hay y, u hay o.

39 vần nầy được viết tắt còn 2 chữ cái cho mỗi vần, bằng cách:
- Rút gọn nguyên âm ghép còn một nguyên âm. Và
- Thay chữ cái cuối bằng một chữ cái khác.

Rút gọn nguyên âm ghép còn một nguyên âm. Có 6 qui ước và 1 ngoại lệ:

A = ua
E = oe
I = ie, ye
O = oa …… (Ngoại lệ: A = oa cho riêng vần “oay”)
U = uo
Y = uye

Thay chữ cái cuối bằng một chữ cái khác. Có 8 qui ước:

• D = t
• F = p
• S = c

• L = n
• V = m
• Z = ng

• J = i, y
• W = o, u

Ráp 6 nguyên âm rút gọn vào 8 chữ cái cuối khác, ta viết tắt được 39 vần trên mỗi vần chỉ còn 2 chữ cái. Do đó, chỉ cần nhớ 14 qui ước trên, ta dễ dàng nhớ được 39 vần viết tắt sau:

- ad, al, az, aj … (uat, uan, uang, uay).
- ed, el, ev, ew … (oet, oen, oem, oeo).
- id, if, is, il, iv, iz, iw … (iet, iep, iec, ien, iem, ieng, ieu).
- id, il, iv, iz, iw … (yet, yen, yem, yeng, yeu).
- od, of, os, ol, ov, oz, oj, aj, ow … (oat, oap, oac, oan, oam, oang, oai, oay, oao).
- ud, uf, us, ul, uv, uz, uj, uw … (uot, uop, uoc, uon, uom, uong, uoi, uou).
- yd, yl … (uyet, uyen).

Sau đây là ví dụ cho 39 vần viết tắt. Các ví dụ tổng hợp tất cả qui ước
viết tắt ở các phần trên để cho thấy nhiều chữ được viết tắt rất gọn:

• AD = uat …… Vd: kad = khuat, lad = luat.
• AL= uan …… Vd: kal = khuan, tal = tuan.
• AZ = uang …… Vd: bag kaz = bang khuang.
• AJ = uay …… Vd: kay koa = khuay khoa. (4)

• ED = oet …… Vd: ked = khoet, loe led = loe loet.
• EL = oen …… Vd: hel = hoen.
• EV = oem …… Vd: ngev ngev = ngoem ngoem.
• EW = oeo …… Vd: ngew = ngoeo. (4+4= 8 )

• ID = iet, yet …… Vd: fid = phiet, id = yet, kid = khiet, zid = diet.
• IF = iep ...... Vd: dif = điep, kif = khiep, ngif = nghiep, zif = diep.
• IS = iec …… Vd: tis = tiec, vis= viec.
• IL = ien, yen …… Vd: fil = phien, il = yen, qil lyl = quyen luyen, til = tien.
• IV = iem, yem …… Vd:fiv = phiem, iv = yem, ngiv = nghiem, ziv = diem.
• IZ = ieng, yeng …… Vd: jiz = gieng, ngiz = nghieng, tiz= tieng.
• IW = ieu, yeu …… Vd: fiw = phieu, iw = yeu, nhiw diw = nhieu dieu. (12+8=20)

• OD = oat …… Vd: kod = khoat, lod= loat.
• OF = oap …… Vd: ngof = ngoap.
• OS = oac …… Vd: kos= khoac, tos = toac.
• OL = oan …… Vd:hol tol = hoan toan, kol= khoan.
• OV = oam …… Vd: ngov = ngoam.
• OZ = oang …… Vd: hoz = hoang, koz= khoang
• OJ = oai …… Vd: koj = khoai, ngoj= ngoai.
• Ngoại lệ: AJ = oay …… Vd: laj haj = loay hoay.
• OW = oao …… Vd: ngow = ngoao. (9+20=29)

• UD = uot …… Vd: nud = nuot, rud= ruot.
• UF = uop …… Vd: cuf = cuop.
• US = uoc …… Vd: fus = phuoc, thus= thuoc.
• UL = uon …… Vd: kul = khuon, lul = luon, mul= muon.
• UV = uom …… Vd: luv thuv = luom thuom, nhuv = nhuom.
• UZ = uong …… Vd: fuz = phuong, uz= uong.
• UJ = uoi …… Vd: tuj cuj = tuoi cuoi.
• UW = uou …… Vd: ruw= ruou. (8+29=37)

• YD = uyet …… Vd: kyd = khuyet, tyd = tuyet.
• YL = uyen …… Vd: kyl = khuyen, ngyl = nguyen. (2+37=39)

B. HAI ĐOẠN THƠ VIẾT TẮT CHỮ KHÔNG DẤU
Một khi nhớ được toàn bộ qui ước viết tắt chữ không dấu (chỉ có 29 qui ước + 1 ngoại lệ) và hiểu các ví dụ ở trên, ta dễ dàng hiểu hai đoạn thơ sau đây.

• Bài thơ “Ông đồ” của Vũ Đình Liên được viết tắt bằng chữ không dấu:

Mỗi năm hoa đào nở
Moi nam hoa dao no
Lại thấy ông đồ già
Lai thay og do ja
Bày mực tàu, giấy đỏ
Bay muc tau jay do
Bên phố đông người qua
Ben fo dog nguj qa

Bao nhiêu người thuê viết
Bao nhiw nguj thue vid
Tấm tắc ngợi khen tài
Tam tac ngoi ken tai
“Hoa tay thảo những nét
“Hoa tay thao nhug net
Như phượng múa rồng bay”
Nhu fuz mua rog bay”

Nhưng mỗi năm, mỗi vắng
Nhug moi nam, moi vag
Người thuê viết nay đâu
Nguj thue vid nay dau
Giấy đỏ buồn không thắm
Jay do bul kog tham
Mực đọng trong nghiên sầu
Muc dog trog ngil sau

Ông đồ vẫn ngồi đấy
Og do van ngoi day
Qua đường không ai hay
Qa duz kog ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
La vag roi tren jay
Ngoài trời mưa bụi bay
Ngoj troi mua bui bay

Năm nay đào lại nở
Nam nay dao lai no
Không thấy ông đồ xưa
Kog thay og do xua
Những người muôn năm cũ
Nhug nguj mul nam cu
Hồn ở đâu bây giờ?
Hon o dau bay jo


• Đoạn đầu “Truyện Kiều” của thi hào Nguyễn Du được viết tắt bằng chữ không dấu:

Trăm năm trong cõi người ta
Tram nam trog coi nguj ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Chu tai chu meh keo la get nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Trai qa mot cus be zau
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
Nhug diw trog thay ma dau don log

Lạ gì bỉ sắc tư phong
La j bi sac tu fog
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen
Troi xah qen thoi ma hog dah gen
Cảo thơm lần giở trước đèn
Cao thom lan jo trus den
Phong tình cổ lục còn truyền sử xanh
Fog tih co luc con tryl su xah

Rằng năm Gia Tĩnh triều Minh
Rag nam Ja Tih triw Mih
Bốn phương phẳng lặng hai kinh vững vàng
Bon fuz fag lag hai cih vug vag
Có nhà viên ngoại họ Vương
Co nha vil ngoj ho Vuz
Gia tư nghĩ cũng thường thường bậc trung
Ja tư ngi cug thuz thuz bac trug

Một trai con thứ rốt lòng
Mot trai con thu rot log
Vương Quan là chữ, nối giòng nho gia
Vuz Qan la chu, noi jog nho ja
Đầu lòng hai ả tố nga
Dau log hai a to nga
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân
Thy Ciw la chi, em la Thy Van

Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mai cot cak, tyd tih than
Một người một vẻ, mười phân vẹn mười
Mot nguj mot ve, muj fan ven muj


C. VIẾT TẮT CHỮ CÓ DẤU
Những ai thích tạo một phong cách mới khi viết tắt chữ có dấu, xin mời đọc bài “Tốc ký chữ Việt” ở đường dẫn http://chuvietnhanh.sf.net/TocKyChuViet.htm , hoặc ở trang mạng Chữ Việt Nhanh http://chuvietnhanh.sf.net .

Cách viết tắt chữ có dấu cũng theo phương thức tựa như cách viết tắt chữ không dấu.

_____________________________

© Trần Tư Bình ( Email: tubinhtran@gmail.com, Web: Chữ Việt Nhanh )